Bilindiği gibi 10 Eylül 1920 tarihinde gerçekleştirilen ve birbirlerinden bağımsız olarak, değişik kollarda çalışmalar yapan Türkiye komünistlerini aynı çatı altında toplayan TKP'nin 1. Kongresi, Ekim Devrimi'nin ışığında devrimci mücadeleye atılmak üzere program ve tüzüğünü belirlemiş, yöneticilerini seçmişti. TKP'nin 1. programı ilk sosyalist programdı ve ilk defa bilimsel sosyalizmin Türkiye'de yayılmasını sağlayanlar, TKP'nin çatısı altında birleşen komünistlerdi.

Yapılan bu ilk kongrede Başkanlığa Mustafa Suphi seçilmişti. Ekim Devrimi ve Lenin'in yaşadığı çağın komünisti Mustafa Suphi'nin ideolojik ve politik görüşleri, Sovyet devriminin ateşi içinde şekillenmişti. Türkiye halkının Ulusal Kurtuluş Savaşı yıllarında, bu olağanüstü zor günlerde, o sırada Komünist Enternasyonal'in Türkiye temsilcisi olarak Sovyetler'de bulunan Mustafa Suphi yurda dönmek, savaşa katılmak için can atıyordu. Anadolu'da yeşermeye başlayan sosyalist fikirler, emekçi halkın, sömürüsüz, özgürce yaşanılan bir dünyaya duyduğu özlem, Mustafa Suphilerin Anadolu'ya gelmelerini daha da gerekli kılıyordu. Bu amaçla, Mustafa Suphi, devrimcilerden ve yurtseverlerden kurulu bir Gönüllüler Alayı'nın başında Bakû'dan yola çıktı. Bu alay, o sıralar Taşnakların elinde bulunan Ermenistan'dan, Menşeviklerin egemen olduğu Gürcistan'dan geçmek zorundaydı. Alay, bu yolu söküp anayurda ulaşamadı. Bu durumda Mustafa Suphi, en yakın 14 silah arkadaşıyla birlikte Erzurum üzerinden Ankara'ya gitmeye karar verdi.

Kendisiyle birlikte gelen arkadaşları arasında Genel Sekreter Ethem Nejat, Merkez Komitesi üyelerinden Hilmioğlu Hakkı, Nazmi, İsmail Çitoğlu vardı. 15'lerin Anadolu'da görünmesi Ankara hükümetini telaşa düşürdü. Doğu orduları komutanı Karabekir Paşa'ya hemen şifreli emir verildi: "Mustafa Suphi Ankara'ya ulaşmamalıdır. Vaziyete göre hareket ediniz" denildi. Ve vaziyete göre hareket edildi.

Mustafa Suphi ve yoldaşlarına, Kars'tan Trabzon'a gelene kadar olmadık engeller, akıl almaz zorluklar çıkarıldı; türlü kışkırtmalar yapıldı. Ama Suphiler yollarına devam ettiler. 28 Ocak'ta Trabzon'a vardıklarında yolları kesilmişti. Mustafa Suphi ve arkadaşları jandarmalar, polisler tarafından yakalandı, bileklerine kelepçe vuruldu. Sonra önceden hazırlanmış motorlu bir takaya bindirildiler. Motor denize açıldı. Arkadan bir başka motor yetişti ve halkımızın bu en yiğit evlatları kiralık ve tepeden tırnağa silahlı katiller tarafından öldürüldü.

Burjuvazi 15'leri canavarca öldürdü; ama onların uğrunda canlarını verdikleri davayı, Türkiye işçi sınıfının devrimci hareketini yokedemedi. Türkiye Komünist Partisi yeni yeni boy atarken gelen bu kanlı saldırı korkunçtu. Ama, burjuvazi tarihin çarkını geri çeviremedi. İşçi sınıfının direnişlerini kıramadı. Türkiye Komünist Partisi'nin gelişmesini durduramadı.

Halkımız emperyalizme karşı Ulusal Kurtuluş Savaşı'nı, bağımsızlığını kazandıysa da ulusal kurtuluş toplumsal kurtuluşla tamamlanamadı. Çünkü burjuvazi, doğası gereği hemen iktidarını kurdu, yeniden emperyalizme politik, ekonomik her türlü bağlarla bağlanmaya koyuldu. Çünkü burjuvazi ancak kapitalizmi kurana kadar feodalizm karşısında ilerici bir rol oynayabilirdi. Halbuki işçi sınıfı, toplumun bu en devrimci sınıfı, kapitalizmde burjuvaziyle olan çelişkilerin daha da derinleştiğini gördü. Burjuvazi, işçi sınıfının öncüsü komünistlere, ilerici ve demokratlara baskı ve terör uygulayacaktı, politik cinayet dalgaları estirecekti. İşçi sınıfının, emekçi halkımızın yiğit oğulları, kızları, işçiler, gençler uluorta sokaklarda kurşunlanacaktı, işkence görecekti. "Faili meçhul" cinayetler sıradan günlük olaylar haline gelecekti.

1922 yılında açıkça çalışması yasaklanan TKP gizli çalışmak zorunda bırakıldı. Çünkü burjuvazinin ve tarihin geriye doğru saymasında çıkarı olan gerici çevrelerin sosyalistlere, komünistlere tahammülü yoktur. Ancak tarihin bize gösterdiği gibi, TKP yasaklanarak, komünistler öldürülerek yok edilemez. Nazım Hikmet'in dediği gibi "Döğüşenler ölenlerin tutmaz yasını". Komünistler bu bilinçle Mustafa Suphi'lerin ardından ağıtlar yakmadılar. Sosyalizm mücadelesini sürdürdüler. Bu mücadele, kimi zaman büyük ilerlemeler, kimi zaman gerilemeler yaşadı ama hiç durmadı.

Mustafa Suphiler, Ethem Nejatlar yaşıyor, savaşıyor.

Onbeşler başlattı, binler sürdürüyor.