Sosyalist Dergi: 12 |  Diğer Yazarlarımız |
BİR KİTAP Dünya Tarihi: ÇOCUKLAR İÇİN... - Sibel Özbudun

Geçenlerde "Antropolojiye Giriş" dersini alan öğrencilerimden biri, usulca yanıma sokuldu. "Hocam," dedi, "İlk insanlar kimdi?" Oysa, kısıtlı zaman, kalabalık bir öğrenci grubu ve yüklü ders programının elverdiği ölçüde, "İnsanın Evrimi"ni işlemiştik; Australopitechus'lardan, Homo erectus'lardan, kısacası türümüz Homo Sapiens'in yeryüzünde boy göstermesinden milyonlarca yıl önce Afrika'dan çıkıp dünyaya yayılmış insan atalarımızdan haberdar olması gerekiyordu. Üstelik bir de sınava girmişti bu konularda. Bunları hatırlattığımda, "Tamam hocam, onları biliyoruz; ama biz yıllarca ilk atalarımızın Adem ile Havva olduğunu bellemiştik; şimdi sizin anlattıklarınız kafamızı karıştırıyor." Belli ki bir "epistemolojik kriz"in tam orta yerinde, kısılıp kalmıştı genç adam...

Ne yalan söyleyeyim, yazıklandım. 12 Eylül sonrasının insana, kültüre değgin her türden soru ve bilgiyi "patlayıcı madde" kapsamında değerlendiren, "sosyal bilinç, sosyal varlığı aştı; gençlerimizin milliyetçi, maneviyatçı, muhafazakâr bir rehabilitasyona ihtiyacı var," diyen zihniyetin acınası meyvelerinden biriydi karşımda duran. Sordum; biyoloji, felsefe, uygarlık tarihi, sosyolojiye değgin hiçbir şey okumamıştı şimdiye dek. Hayır, pek merak da etmiyordu işin doğrusu...



Bu olay üzerine, üniversitelerde, bütün bölümlerde ilk yıl yalnızca, yeryüzü kültürlerinin şiir, anlatı sanatları, müzik ve güzel sanatlarının karşılaştırmalı bir yöntemle işleneceği bir "İnsanlık ve Kültür Tarihi" dersinin verilmesine ilişkin düşlerim yeniden canlanmıştı ki, bu işin çok daha erken bir dönemde de yapılabileceğini dahası, yapılması gerektiğini- gösteren bir kitap, daha doğrusu altı kitaptan oluşan bir dizi -ansiklopedi mi demeli yoksa?- geçti elime: Çocuklar İçin Dünya Tarihi. Taşbaltalar ve Piramitler (Cilt-I); Şehirler ve Efsaneler (Cilt-II); Azizler ve Şövalyeler (Cilt-III); Krallar ve Keşifler (Cilt-IV); Devrimler ve Buhar Makinesi (Cilt-V); Savaşlar ve Bilgisayarlar (Cilt-VI) başlıklı altı pırıltılı ciltte toplanmış bir insanlık serüveni.

Adı tarih olan o karmaşık, çapraşık, korkulu ama görkemli öyküyü sıcak bir dil, sevimli çizimlerle çocuklara aktaran yalın bir anlatı. Christer Öhman, Jens Ahlbom ve Anders Nyberg'in altından alınlarının akıyla kalktıkları bu zor işi Türkçe'ye Murat Özsoy, Vahide Yılmaz ve Hasan Özkan kazandırmışlar.

Tarih, gerçekten de çoğu çocuk için bir korkulu rüyadır. Resmî ve asıkyüzlü tedrisat, yüzlerce, binlerce tarihi, savaşı, antlaşma maddesini, yer, kral, padişah ve komutan adını, hangi bağlam içinde geçtiklerine aldırmaksızın, karman çorman boca ediverir üzerinize. Ezberler, sınava girer, ardından da sonsuza dek unutursunuz.

Oysa tarih, bir başka gözle, yeryüzünde yaşayıp göçmüş binlerce insan topluğunun bir rengini oluşturduğu, ten rengi ne, doğup büyüdüğü yer neresi, anadili hangisi olursa olsun herkesin, hepimizin bugününü biçimlendiren bir öykü olarak okunduğunda, çok daha farklı bir anlam kazanır. Bu okumada krallar, padişahlar, komutanlar önemlerini yitirir; bizon sürülerini tuzağa süren, toprağı eşeleyip yabanıl buğday tohumlarını ekerek ilk tarımı başlatan, ekmeği yoğuran, çömleği biçimlendiren, piramitleri inşa eden, mitosları aktaran, harfleri biçimlendiren, gençlere öğreten, sirklerde yırtıcı hayvanların önüne atılan, peygamberlerin sözlerine inanan, savaşlara sürülen, hünerli elleriyle tezgahları işleten, yelkenli gemileri süren, makineleri kullanan sıradan insanlar, halklar ön plana çıkarlar; tarihin gerçek yazıcıları ve aktörleri olarak. İtaat eden, sömürülen, kıyımlara uğrayan, biat eden, başkaldıran, direnen insanlar...

Çocuklar İçin Dünya Tarihi, insan eliyle biçimlendirilen ilk taş baltadan, bilgisayar teknolojisine, Hammurabi Yasaları'ndan Birleşmiş Milletler'e, Kartaca Savaşları'ndan İkinci Dünya Savaşı'na, İbrahim soyunun Tanrı buyruğuyla Ur kentini terk edişinden İsrail devletinin kuruluşuna, Çin Seddi'nin inşasından Tiananmen Meydanı'na, Haçlı Seferleri'nden Çin'in Uzun Yürüyüş'üne, Grek mitoslarından Shakespeare'a, Pompei'den Hiroşima'ya, ilk ekilen buğday tanesinden çiçek aşısına... insanlığın acılı ve hayranlık verici öyküsünün dönüm noktalarını, bir solukta okunacak ve akılda kalacak bir çizgi-roman kıvamıyla anlatmakta çocuklara.

"Tarihi karıncalar yazsaymış, tarih karıncalarla başlarmış," sözleriyle başlayan bu insanlık öyküsü, şu iletiyle sona eriyor: "Bu dizinin son sayfasına geldik. Ama tarih son bulmadı. İnsanlar yaşadıkça devam edecek. (...) Bir şeyi kesinlikle biliyoruz. Tarihte olup biten herşeyi insan kendi elleriyle gerçekleştirmiştir. Afrika'dan Amerika'ya milyonlarca köleyi insanlar götürdüler. Savaşa karar veren, toplama kamplarını kuranlar da insanlardı. Ama aşıyı da onlar buldu, buhar makinesini de, elektrik lambasını da ve diğer şeyleri de. Gelecekte nasıl yaşayacaklarına da onlar karar verecek. Yaşanabilecek bir dünyayı onlar yaratacaklar ya da çevreleriyle birlikte kendi kendilerini yok edecekler."

Dünya, bu bilinçle yetişmiş çocukların ellerinde daha yaşanılacak bir yer olmaz mı?

KÜNYE:


"Çocuklar İçin Dünya Tarihi" (6 cilt)
Christer Öhman-Jens Ahlbom-Anders Nyberg
Türkçeleştiren: Murat Özsoy -Vahide Yılmaz-Hasan Özkan * Kırmızı Kalem Yay., Çocuk Kitaplığı * İstanbul, 2002.

Sibel Özbudun

 
Yazarın Diğer Yazıları
 ONBEŞLER YAŞIYOR / Deniz Özgür
 EMPERYALİZME KARŞI MÜCADELE DOBRA DOBRA KONUŞMAKLA BAŞLAR / Harry MAGDOFF
 Fransız Proletaryasının Büyük Direnişi: "Küreselleşmeye Karşı İlk İsyan" / Raghu Krishnan
 SİP Üzerine Cemal Toprak'la Söyleşi
 DÜNYADA UYUŞTURUCU TİCARETİ (I)
 BİZ BARIŞ VE ADALET İÇİN ÇALIŞIYORUZ
 "İçeri"den "Dışarı"dan Notlar: - Yunus Mansur
 Irak Komünist Partisi (Kadro)'nun Iraklı İşçilere, Köylülere ve Öğrencilere Çağrısı
 Irak Komünist Partisi (Kadro)'nun Kardeş ve Dost Komünist Partilerine Çağrısı
 Sosyal Kazanımların Tasfiyesinde Dönemeç Sağlık Politikaları Tekellerin Çıkarına - Hans-Peter Brenner
 FAŞİZMİN AYAK SESLERİ - Havva Kökbudak
 İşgalci Bush'a Benden Bir Çiçek: Ayakkabımın Hikâyesi / Muntazar El Zeydi
 İşçi Partisinin Din Karşısında Tutumu - V. I. Lenin
 eylül - Muzaffer Fırat
 Sen - İlkin Manya