Gayet iyi bilindiği gibi, Sosyal Demokratların pratik faaliyetlerinin amacı proletaryanın sınıf mücadelesine önderlik etmek; ve bu mücadeleyi iki biçimiyle örgütlemektir: sosyalist mücadele (kapitalist sınıfa karşı sınıf sistemini yıkmak ve sosyalist toplumu kurmak amacıyla mücadele) ve demokratik mücadele (Rusya'da siyasi özgürlüğü kazanmak, Rusya'nın sosyal ve siyasi sistemini demokratikleştirmek amacıyla mutlakiyete karşı mücadele).
Gayet iyi bilindiği gibi, demiştik. Ve gerçekten de, ayrı bir sosyal devrimci akım olarak ortaya çıktıkları ilk andan itibaren, Rusya Sosyal Demokratları, her zaman faaliyetlerinin bu amacını çok kesin bir şekilde belirttiler, her zaman proletaryanın sınıf mücadelesinin ikili biçimini ve ikili içeriğini vurguladılar ve her zaman, sosyalist ve demokratik görevler arasındaki, aldıkları isimlerde de açıkça ifade edilen ayrılmaz birliğin üzerinde ısrarla durdular. Bununla beraber, bu gün de, Sosyal Demokratlar hakkında alabildiğince çarpıtılmış fikirlere sahip ve Sosyal Demokratları siyasi mücadeleyi, vb. ihmal etmekle suçlayan sosyalistlerle karşılaşırsınız. O hâlde, Rusya Sosyal Demokrasisinin pratik faaliyetlerinin iki yönünü tanımlama konusu üzerinde biraz duralım.
Sosyalist eylemle başlayalım. Bu konuda, St. Petersburg'da sosyal demokrat "İşçi Sınıfının Kurtuluşu İçin Mücadele Birliği"nin, işçiler arasında faaliyetlerine başlamasından bu yana, sosyal demokrat faaliyetin karakterinin gayet açık biçimde ortaya çıktığı varsayılabilir. Rusya Sosyal Demokratlarının sosyalist faaliyetleri, bilimsel sosyalizmin öğretilerinin propaganda yoluyla yayılmasından, yani bugünkü toplumsal ve ekonomik sistem hakkında, bu sistemin temeli ve gelişmesi hakkında, Rusya toplumunun farklı sınıfları ve bu sınıfların birbirleriyle olan karşılıklı ilişkileri, birbirleriyle olan mücadeleleri, işçi sınıfının bu mücadeledeki rolü, çöken ve yükselen sınıflara ve kapitalizmin geçmişi ve geleceğine karşı tutumu, uluslararası Sosyal Demokrasinin ve Rusya işçi sınıfının tarihî görevleri hakkında işçiler arasında doğru bir kavrayışın yayılmasından oluşur.
Rusya'nın bugün içinde bulunduğu siyasi koşullar ve işçi kitlelerinin bugünkü gelişme düzeyi, işçiler arasında yapılacak propaganda çalışmasına sıkı sıkıya bağlı olan ajitasyon çalışmasını doğal olarak ön plana çıkarmaktadır. İşçiler arasında ajitasyon yapmak, Sosyal Demokratların, işçi sınıfının bütün kendiliğinden mücadelelerine ve işçilerle kapitalistler arasında işgünü, ücretler, çalışma koşulları, vb., vb., konusunda patlak veren bütün çatışmalara katılmaları anlamına gelir.
Görevimiz, faaliyetlerimizi işçilerin hayatının bütün günlük sorunlarıyla birleştirmek, bu sorunları anlamada işçilere destek olmak, onların dikkatini en ağır haksızlıklara çekmek, işçilerin patronlara karşı taleplerini daha somut ve amaca en uygun biçimde ifade etmelerine yardımcı olmak, işçiler arasında dayanışma bilincini ve dünya proletarya ordusunun bir parçası olan birleşik bir işçi sınıfı olarak Rusya işçilerinde, çıkarlarının ve davalarının bir olduğu bilincini geliştirmektir. İşçiler arasında eğitim çevreleri örgütlenmesi, bu çevrelerle merkezî Sosyal Demokrat grup arasında düzenli gizli temasın sağlanması, işçi yayınlarının basılıp dağıtılması, işçi hareketlerinin bütün merkezlerinde bir rapor verme sisteminin örgütlenmesi, ajitasyon amacıyla bildiri ve çağrıların basılıp dağıtılması ve tecrübeli bir ajitatör kadrosunun yetiştirilmesi, genel hatlarıyla Rusya Sosyal Demokrasisinin sosyalist faaliyetinin alacağı biçimler bunlardır.
Çalışmamız her şeyden önce ve esas olarak fabrikalara, şehir işçilerine yöneliktir. Rusya Sosyal Demokrasisi, gücünü israf etmemelidir. Faaliyetlerini sosyal demokrat fikirlere karşı en hassas olan, entellektüel ve siyasal bakımdan en gelişmiş ve ülkenin büyük merkezlerindeki yoğunluk ve sayısal durumları nedeniyle en önemli olan sanayi proletaryası arasında kalıcı bir devrimci örgüt yaratmak Sosyal Demokrasinin ilk ve en acil görevidir, öyle ki; bundan sapmak, bugünkü durumda hayli akılsızca bir iş olacaktır.
Fakat, bir yandan güçlerimizi fabrika işçileri üzerinde yoğunlaştırmanın gerekliliğini kabul ederken ve gücümüzün israf edilmesine karşı çıkarken, diğer yandan Rusya Sosyal Demokratlarının, Rusya proletaryası ve işçi sınıfının diğer tabakalarını ihmal etmesi gerektiğini asla kastetmiyoruz. Hiç de öyle değil.
Rusya fabrika işçilerinin bizzat kendi yaşam koşulları, onları, son derece kötü şartlarda yaşayan ve kasabalarda ve köylerde fabrika dışına serpiştirilmiş endüstri proletaryası ve zanaatkârlar ile çok yakın ilişkiler içine girmeye zorlar. Rusya fabrika işçisi, aynı zamanda kırsal nüfusla da doğrudan ilişki içine girer (çoğu zaman fabrika işçisinin ailesi kırsal alanlarda yaşar), ve bunun sonucu olarak kırsal proletarya ile, milyonlarca düzenli çiftlik işçisi ve gündelikçi işçiyle ve aynı zamanda küçücük toprak parçalarına sımsıkı sarılıp borçlarını çalışarak ödemeye çabalayan ve her türlü işi üstlenen, yani kendileri de ücretli işçi olan mülksüzleştirilmiş köylülerle de yakın ilişki içine girmek zorunda kalır.
Rusya Sosyal Demokratları, güçlerini zanaatkârlara ve kır emekçilerine yöneltmeyi zamansız olarak değerlendirirler, fakat onları ihmal etmeye hiç niyetleri yoktur. Onlar ileri işçileri, aynı zamanda kır emekçilerinin ve zanaatkârların yaşamlarını etkileyen sorunlar konusunda aydınlatmaya çalışacaklardır. Öyle ki, bu işçiler, proletaryanın daha geri tabakalarıyla temasa geldiklerinde onlara sınıf mücadelesini, sosyalizmi ve genel olarak Rusya demokrasisinin ve özel olarak da Rusya proletaryasının siyasi görevleriyle ilgili fikirleri aşılayacaklardır. Fabrika şehir işçileri arasında yapılması gereken bunca iş varken, zanaatkârlar ve kır emekçileri arasına ajitatör göndermek uygun değildir, fakat bir çok durumda sosyalistler, ister istemez bu insanlarla temasa gelir; onlar, bu fırsatlardan yararlanmayı bilmeli ve Rusya'da Sosyal Demokrasinin genel görevlerini anlamalıdırlar.
Dolayısıyla, Rusya Sosyal Demokratlarını, dar görüşlülükle ve sadece fabrika işçilerinin yararına çalışmakla, nüfusun büyük kesimini ihmal etmekle suçlayanlar son derece yanılıyorlar. Tam tersine, proletaryanın ileri kesimleri içindeki ajitasyon, (hareket genişledikçe) bütün Rusya proletaryasını uyandırmanın en emin ve tek yoludur. Sosyalizm ve sınıf mücadelesi fikrinin şehir işçileri arasında yayılması, kaçınılmaz olarak, bu fikirlerin daha küçük ve daha dağınık kanallara da ulaşmasına sebep olacaktır. Öyleyse, bu görüşlerin Rusya devriminin saflarında ve Rusya işçi sınıfı hareketinin öncüsü içine yayılması, daha derin kök salması gerekiyor.
Rusya Sosyal Demokrasisi, gücünü fabrika işçileri arasında faaliyete yoğunlaştırırken, pratikte, sosyalist faaliyetlerini, proletaryanın sınıf mücadelesi üzerinde temellendirir hâle gelen Rusya devrimcilerine destek vermeye hazırdır; fakat diğer devrimci gruplarla yapılan hiç bir pratik ittifakın, teori, program veya bayrakla ilgili konularda uzlaşmalar ya da tavizlere yol açamayacağını, yol açmaması gerektiğini de hiç bir şekilde gizlemez. Bilimsel sosyalizm ve sınıf mücadelesi doktrininin, devrimci harekete bugün bayraklık edebilecek tek devrimci teori olduğuna inanan Rusya Sosyal Demokratları, Rusya'da bu doktrini yaymak için; onu yanlış yorumlamalara karşı korumak için ve hâlâ genç olan işçi sınıfı hareketini daha belirsiz doktrinlere bağlamaya çalışan her türlü girişimle mücadele için her türlü çabayı sarfedecektir. Teorik gerekçelerin ortaya koyduğu ve Sosyal Demokratların pratik faaliyetlerinin gösterdiği gibi; Rusya'da bütün sosyalistler, Sosyal Demokrat olmalıdırlar.
Şimdi de, Sosyal Demokratların demokratik görevlerini ve demokratik çalışmasını ele alalım. Tekrarlayalım ki, bu çalışma sosyalist faaliyete ayrılmaz bir şekilde bağlıdır. Sosyal Demokratlar, işçiler arasında propaganda yürütürken siyasi sorunları ihmal etmezler. Onlar, siyasi sorunları bir kenara itmeyi, hatta siyasi sorunlardan her geri durma çabasını derin bir hata ve uluslararası Sosyal Demokrasinin temel ilkelerinden bir sapma olarak değerlendirirler.
Bilimsel sosyalizmi yaymayı görev bilen Rusya Sosyal Demokratları, aynı zamanda işçi sınıfı kitleleri arasında demokratik fikirlerin propaganda edilmesini de bir görev olarak önlerine koyarlar; bütün belirtileriyle mutlakiyeti, onun sınıf içeriğini, onu devirmenin gerekliliğini anlatırlar; Rusya'nın siyasi ve sosyal sisteminin demokratikleşmesi için çalışmanın zorunlu olduğunu vurgularlar; ve siyasi özgürlüğü elde etmeksizin, işçilerin davası için başarılı bir mücadele yürütmenin imkânsız olduğu anlayışını yaymak için çabalarlar.
Sosyal Demokratlar, işçiler arasında, onların acil ekonomik talepleri üzerine ajitasyon yürütürken, bu ajitasyonu, acil siyasi ihtiyaçlar ve işçi sınıfının sıkıntı ve talepleri üzerinde ajitasyona; her grevde, işçiler ve kapitalistler arasındaki her çelişkide ortaya çıkan polis zulmüne karşı ajitasyona; genelde Rusya vatandaşı olarak, özelde de en fazla baskı altında bulunan, en az haklara sahip sınıf olarak işçilerin haklarının kısıtlanmasına karşı ajitasyona, işçilerle doğrudan ilişki içinde olan ve işçi sınıfını siyasi kölelik durumunda tuttuklarını açıkça sergileyen mutlakiyetin uşaklarına ve önde gelen her temsilcisine karşı ajitasyona ayrılmaz bir şekilde bağlarlar.
Ekonomik alanda, işçilerin hayatını etkilemeyen, ekonomik ajitasyon amacı ile kullanılamayacak hiç bir konu olmadığı gibi, siyasi alanda da siyasi ajitasyon konusu olmaya yaramayacak hiç bir konu yoktur. Sosyal Demokratların faaliyetlerinde bu iki çeşit ajitasyon, aynı madalyonun iki yüzü gibi birbirlerine bağlıdırlar. Hem ekonomik, hem de siyasi ajitasyon, proletaryanın sınıf bilincini geliştirmek için aynı derecede gereklidir; hem ekonomik, hem siyasi ajitasyon Rusya işçilerinin sınıf mücadelesine önderlik etmesi için aynı derecede gereklidir; çünkü her sınıf mücadelesi, bir siyasi mücadeledir.
Ajitasyonun bu iki türü, işçilerin sınıf bilinçlerini yükselterek, birleşik eylem için ve Sosyal Demokrasinin idealleri uğruna mücadele için onları örgütleyerek, disiplin altına sokarak ve eğiterek işçilerin acil konular ve ihtiyaçlarda kendi güçlerini denemesini; düşmanlarından kısmi imtiyazlar koparmasını ve böylece ekonomik şartlarının iyileşmesini; kapitalistleri, örgütlü işçilerin gücünü hesaba katmaya zorlamayı; hükümeti, işçilerin haklarını genişletmeye, onların taleplerine kulak vermeye zorlamayı; ve hükümetin, güçlü bir Sosyal Demokrat örgüt tarafından yönlendirilen işçi kitlelerinin düşmanlığından sürekli korkmasını sağlamayı mümkün kılar.
Lenin'in 1897 yılının sonunda Sibirya'da sürgünde yazdığı ve Emeğin Kurtuluşu Grubu'nun 1898'de Cenevre'de yayınladığı broşürden alınmıştır.
