Sosyalist Dergi: 26 |  Ahmet Ekinci | Belediyelerin Görev, Yetki, Sorumluluk ve İmtiyazları

Bu yazımı okumaya başladığınız tarihlerde, belediye seçimleri sonuçlanmış, hangi parti ve siyasi eğilimin insanları olursa olsun, seçtiğimiz kişiler, belediye sınırları içinde yaşayan tüm halka, yani hepimize; görevleri, yetki ve sorumlulukları yasa ile belirlenmiş hizmetleri sunmaya başlamış olacaklardır.

Kent yaşamı sosyal olmak zorundadır. Herkes kendi mahallesinde veya evinde kimse ile ilişki kurmadan yaşamak istiyor olsa bile, herkesi ilgilendiren, herkese sağlanması zorunlu hizmetler vardır. Bu hizmetleri kişiler, kendi imkânları ile sağlayamazlar. Ortak irade, ortak kararlar ve bu kararları yaşama geçirecek insan gücü ve ekonomik kaynak gerekir. Belediyeler bu irade ve ortak kararların yaşama geçmesi için vardır.

Tek tek, bireyler olarak; belediyelerden beklentilerimiz, yararlanma imkânlarımız, sorunlarımızı yetkililere ulaştırmamız, ulaştırdığımız sorunların giderilip giderilmediğini takip edebilmemiz; ülkenin genel yönetimini yürüten bakanlıklara ulaşmamızdan daha kolaydır. Esasen hangi sorunlarımızı devlete, hangilerini belediyelere taşımamız gerektiğine karar verebilmek için de öncelikle belediyelerin görev, yetki ve sorumluluklarını bilmemiz gerekir.

Belediyelerin görev ve sorumlulukları

Belediyeler;

a) İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel alt yapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, evlendirme, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000'i geçen belediyeler, kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar.

b) Okul öncesi eğitim kurumları açabilir; Devlete ait her derecedeki okul binalarının inşaatı ile bakım ve onarımını yapabilir veya yaptırabilir, her türlü araç, gereç ve malzeme ihtiyaçlarını karşılayabilir; sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir; kültür ve tabiat varlıkları ile tarihî dokunun ve kent tarihi bakımından önem taşıyan mekânların ve işlevlerinin korunmasını sağlayabilir, bu amaçla bakım ve onarımını yapabilir, korunması mümkün olmayanları aslına uygun olarak yeniden inşa edebilir.

Belediye hizmetleri, vatandaşlara en yakın yerlerde ve en uygun yöntemlerle sunulur. Hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumuna uygun yöntemler uygulanır.

Belediyenin görev, sorumluluk ve yetki alanı, belediye sınırlarını kapsar.

"Belediyenin yetkileri ve imtiyazları

a) Belde sakinlerinin mahallî müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla her türlü faaliyet ve girişimde bulunmak.

b) Kanunların belediyeye verdiği yetki çerçevesinde yönetmelik çıkarmak, emir vermek, belediye yasakları koymak ve uygulamak, kanunlarda belirtilen cezaları vermek.

c) Gerçek ve tüzel kişilerin faaliyetleri ile ilgili olarak kanunlarda belirtilen izin veya ruhsatı vermek.

d) Özel kanunları gereğince belediyeye ait vergi, resim, harç, katkı ve katılma paylarının tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak; vergi, resim ve harç dışındaki özel hukuk hükümlerine göre tahsili gereken doğalgaz, su, atık su ve hizmet karşılığı alacakların tarh, tahakkuk ve tahsilini yapmak veya yaptırmak.

e) Müktesep haklar saklı kalmak üzere; içme, kullanma ve endüstri suyu sağlamak; atık su ve yağmur suyunun uzaklaştırılmasını sağlamak; bunlar için gerekli tesisleri kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek; kaynak sularını işletmek veya işlettirmek.

f) Toplu taşıma yapmak; bu amaçla otobüs, deniz ve su ulaşım araçları, tünel, raylı sistem dâhil her türlü toplu taşıma sistemlerini kurmak, kurdurmak, işletmek ve işlettirmek.

g) Katı atıkların toplanması, taşınması, ayrıştırılması, geri kazanımı, ortadan kaldırılması ve depolanması ile ilgili bütün hizmetleri yapmak ve yaptırmak.

h) Mahallî müşterek nitelikteki hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde taşınmaz malları almak, kamulaştırmak, satmak, kiralamak veya kiraya vermek, trampa etmek, tahsis etmek, bunlar üzerinde sınırlı aynî hak tesis etmek.

i) Borç almak, bağış kabul etmek.

j) Toptancı ve perakendeci halleri, otobüs terminali, fuar alanı, yat limanı ve mezbaha kurmak, kurdurmak, işletmek, işlettirmek veya bu yerlerin gerçek ve tüzel kişilerce açılmasına izin vermek.

k) Vergi, resim ve harçlar dışında kalan ve miktarı yirmibeşmilyar Türk Lirasına kadar olan dava konusu uyuşmazlıkların, anlaşmayla tasfiyesine karar vermek.

l) Gayrisıhhî müesseseler ile umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırmak ve denetlemek.

m) Beldede ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi ve kayıt altına alınması amacıyla izinsiz satış yapan seyyar satıcıları faaliyetten men etmek, izinsiz satış yapan seyyar satıcıların faaliyetten men edilmesi sonucu, cezası ödenmeyerek iki gün içinde geri alınmayan gıda maddelerini gıda bankalarına, cezası ödenmeyerek otuz gün içinde geri alınmayan gıda dışı malları yoksullara vermek.

n) Reklam panoları ve tanıtıcı tabelalar konusunda standartlar getirmek.

o) Hafriyat toprağı ve moloz döküm alanlarını; sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) depolama sahalarını; inşaat malzemeleri, odun, kömür ve hurda depolama alanları ve satış yerlerini belirlemek; bu alan ve yerler ile taşımalarda çevre kirliliği oluşmaması için gereken tedbirleri almak.

(l) bendinde belirtilen gayrisıhhî müesseselerden birinci sınıf olanların ruhsatlandırılması ve denetlenmesi, büyükşehir ve il merkez belediyeleri dışındaki yerlerde il özel idaresi tarafından yapılır.

Belediye, (e), (f) ve (g) bentlerinde belirtilen hizmetleri Danıştayın görüşü ve İçişleri Bakanlığının kararıyla süresi kırkdokuz yılı geçmemek üzere imtiyaz yoluyla devredebilir; toplu taşıma hizmetlerini imtiyaz veya tekel oluşturmayacak şekilde ruhsat vermek suretiyle yerine getirebileceği gibi toplu taşıma hatlarını kiraya verme veya 67'nci maddedeki esaslara göre hizmet satın alma yoluyla yerine getirebilir.

İl sınırları içinde büyükşehir belediyeleri, belediye ve mücavir alan sınırları içinde il belediyeleri ile nüfusu 50.000'i geçen belediyeler, meclis kararıyla; turizm, sağlık, sanayi ve ticaret yatırımlarının ve eğitim kurumlarının su, termal su, kanalizasyon, doğalgaz, yol ve aydınlatma gibi alt yapı çalışmalarını faiz almaksızın on yıla kadar geri ödemeli veya ücretsiz olarak yapabilir veya yaptırabilir, bunun karşılığında yapılan tesislere ortak olabilir; sağlık, eğitim, sosyal hizmet ve turizmi geliştirecek projelere İçişleri Bakanlığının onayı ile ücretsiz veya düşük bir bedelle amacı dışında kullanılmamak kaydıyla arsa tahsis edebilir.

Belediye, belde sakinlerinin belediye hizmetleriyle ilgili görüş ve düşüncelerini tespit etmek amacıyla kamuoyu yoklaması ve araştırması yapabilir.

Belediye mallarına karşı suç işleyenler Devlet malına karşı suç işlemiş sayılır."

Görüldüğü gibi belediyeler kent yaşamının tüm ortak sorunlarının halledilmesi ile görevli kuruluşlardır. Belirtilen pek çok görevlerinin yanında, sağlık ile ilgili görevleri üzerinde durmak istiyorum.

b) sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilir ve işletebilir;

Geçmiş yıllarda halka ücretsiz sağlık hizmeti veren belediye dispanserleri vardı. Bunlardan birinde yıllarca çalıştım. Sonra iktidarlar değişti. Bu dispanserleri bazı belediyeler muhafaza etti, bazıları da kapattı. Benim hizmet verdiğim belediyenin sağlık işleri müdürlüğünü yapan meslektaşım özel bir dispanser açtı, belediye de dispanserini kapattı.

Seçim öncesi, gerek iktidar partisi, gerekse diğer partilerden adaylar, seçmenlerin oylarını alabilmek için bir yandan projelerinin propagandalarını yaptılar, diğer yandan oy satın alma yönünde çalışmalar yaptılar. Devlet kasasından yoksullara yardım adı altında, beyaz eşya dağıttılar, oy verme sözü alarak seçmenlere ayni ve nakdi yardımlar yaptılar. Bu yardımlar nedeni ile bir kısım seçmen de oylarını yardım yapanlardan yana kullandı.

Oylarını satanlar aynı zamanda demokrasiyi de satışa çıkarmış oldular. Satışa çıkmış demokrasi sandığından doğal olarak demokrasiyi satın alanlar çıkacaktır. Oyları satın alarak seçilenler, elbette ilk icraatlarında yaptıkları masrafları geri alma cihetine gideceklerdir. Masraflar çıkarıldıktan sonra, kendi menfaatlerini, toplum menfaatlerinden üstün tutma yönündeki çabaları devam edecek; görev, yetki ve sorumlulukları dahilindeki her türlü hizmeti para karşılığında yapacaklardır. Özünde bir kamu kuruluşu olan belediyeler, kâr amaçlı özel kuruluşlardan farkı olmayan kuruluşlara dönüşecektir.

Elbette bu yöndeki gelişmelerden sağlık hizmetleri de payını alacaktır. Belediye dispanserleri bağış makbuzları ile paralı hâle getirilecek, giderek kâr getiren işletmeler hâline dönüştürülecektir.

Ancak belediyeye bağlı dispanserler mevcut hâlleriyle bile özel dispanserlere karşı tercih edilmelidir. Özel dispanserlerin kârları sahiplerinde, belediye dispanserlerinin gelirleri ise belediye bütçesinde kalır. Belediyenin siyasi eğilimi ile orantılı olarak bu kaynaklar yeniden kamu yararına çalışmalar için kullanılabilir.

Halka ücretsiz sağlık hizmeti veren, belediye dispanserlerinin açılması ve yaygınlaştırılması taleplerimizi, başkan ve yöneticilere sürekli iletilmelidir. Keşke seçimlerden önce, bütün başkan adaylarına dispanser taleplerini de içeren taahhütnameler imzalatılabilse. Ürün Sosyalist Dergi'nin yerel seçimlerde komünist tutum nasıl olmalıdır başlığıyla yerel seçimlerdeki yaklaşımını belirten yazısını bu nedenle çok önemsedim. İşte, bu talepler sadece yazılarda kalmamalı, aynen yazıda da belirtildiği gibi, emredici vekâlet ilkesi uyarınca bütün adaylar böylesi halkçı programlara uymakla yükümlü olacaklarını imza atarak taahhüt etmelidir.

Umut ediyorum ki, sizler de oylarınızı sadece halkçı belediyecilik anlayışı ile çalışmayı taahhüt etmiş adaylara vermişsinizdir.